دکتر جعفر مهراد در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: نظام رتبه بندی کیو اس (QS) نتایج رتبه بندی دانشگاه های کشورهای عربی را منتشر کرد. بر اساس این رتبه بندی تعداد ۱۵ کشور عربی، در این رتبه بندی شرکت کرده اند. داده ها از ۲ هزار و ۵۰۰ واحد استخدام کننده و ۳ هزار و ۷۰۰ عضو هیات علمی که در این رتبه بندی شرکت کرده اند، گردآوری شده است. 

این استاد علم اطلاعات و دانش شناسی افزود: در بین ۱۰ دانشگاه برتر می توان دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه ملک سعود، دانشگاه ملک عبدل العزیز، دانشگاه آمریکایی در قاهره و دانشگاه آمریکایی در شارجه را نام برد.

وی افزود: همچنین در فهرست این رتبه بندی ۱۳ دانشگاه و مرکز آموزش عالی از امارات متحده عربی حضور دارند که از این میان دو دانشگاه در گروه ۱۰ دانشگاه نخست برتر، ۹ دانشگاه در بین ۵۰ دانشگاه برتر و ۴ دانشگاه در بین رتبه های ۵۱ تا ۱۰۰ دانشگاه های عرب این رتبه بندی قرار دارند. 

مهراد با اشاره به معیارهای رتبه بندی گفت: این معیارها شامل، آموزش، پژوهش، انتقال دانش و چشم انداز بین المللی است. برای تعیین و شناسایی دانشگاه های برتر بر اساس این معیارها و برای مقایسه جامع تر و متوازن تر از ۱۳ شاخص عملکردی که مورد اعتماد دانشجویان، اعضای هیات علمی، مقامات دانشگاهی، صنایع و دولت ها است، استفاده شده است. 

وی خاطرنشان کرد: در مجموع از تعداد ۲۶۰ موسسه آموزش عالی که ارزیابی شدند تنها تعداد ۱۹۴ موسسه دارای داده های کافی بودند و در نهایت در فهرست رتبه بندی اسامی ۱۰۰ دانشگاه گنجانده شده است. از سوی دیگر رتبه بندی دانشگاه ها مبتنی بر فصل های زیر از جمله شهرت دانشگاه ۲۰ درصد، اعضای هیات علمی بین المللی ۲.۵ درصد، دانشجویان بین المللی ۲.۵ درصد، اعضای هیات علمی با مدرک دکتری ۵ درصد، تاثیر وب ۱۰ درصد، نسبت مقاله به عضو هیات علمی ۵ درصد و استناد به مقاله ۵ درصد است. 

بنیانگذار ISC یادآور شد: در این رتبه بندی؛ رتبه نخست به دانشگاه نفت و معدن ملک فهد تعلق دارد. دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه ملک سعود، دانشگاه ملک عبدل العزیز، دانشگاه آمریکایی در قاهره، دانشگاه امارات متحده عربی، دانشگاه آمریکایی شارجه، دانشگاه اردن، دانشگاه قاهره و دانشگاه علوم و فناوری اردن به ترتیب رتبه های دوم تا دهم را در اختیار دارند. رتبه دانشگاه قطر یازدهم بوده و دانشگاه اسکندریه در مصر موفق به کسب رتبه دوازدهم شده است. 

وی افزود: دانشگاه عین الشمس از مصر، دانشگاه ام القرا از مصر و دانشگاه آمریکایی لبنان حائز رتبه های ۱۳ تا ۱۵ است. همچنین رتبه های ۱۶ تا ۲۰ به دانشگاه سلطان قابوس، دانشگاه ملک خالد، دانشگاه بغداد، دانشگاه آمریکایی در دبی، دانشگاه سنت جوزف بیروت تعلق دارد. رتبه دانشگاه کویت در این رتبه بندی ۳۰ و دانشگاه الازهر در جایگاه ۳۷ نشسته است. 

مهراد گفت: نخستین دانشگاه تونس در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر کشورهای عربی دانشگاه المنار (El Manar) است. رتبه این دانشگاه ۳۹ است. دانشگاه بحرین و دانشگاه خارطوم نیز رتبه های ۴۲ و ۴۵ را دارند. رتبه دانشگاه محمد در مراکش ۶۵ است و رتبه دانشگاه القدس که دانشگاه عربی در اورشلیم است، ۷۳ اعلام شده است. 

وی با اشاره به سرمایه گذاری دانشگاه های غربی در کشورهای عربی گفت: نکته جالب توجه در این رتبه بندی، مشاهده نام کشورهای پیشرفته و صنعتی جهان است که در کشورهای عربی نسبت به تاسیس دانشگاه اقدام کرده اند. دانشگاه آلمانی اردن (رتبه ۹۱)، دانشگاه فیلادلفیلا در اردن (رتبه ۸۶)، دانشگاه کانادایی حریری در لبنان (رتبه ۸۵)، دانشگاه آمریکایی راس الخیمه (رتبه ۸۱)، دانشگاه سوربن در ابوظبی (رتبه ۸۰)، دانشگاه کانادایی دبی (رتبه ۷۹)، دانشگاه آلمانی فناوری در عمان (رتبه ۵۲)، دانشگاه انگلیسی در مصر (رتبه ۵۱)، دانشگاه نوتردام (رتبه ۳۳) از آن جمله اند. 

استاد دانشگاه شیراز اضافه کرد: البته پیش از این دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه شیراز نیز در دبی شعبه داشته اند.

وی خاطرنشان کردک بر اساس داده های نظام رتبه بندی کیو اس (QS) حداقل ۱۵ کشور عربی با ۱۹۴ موسسه از مجموع ۲۰۰ دانشگاه عربی از نظر اطلاعات و آمار قابل اعتماد است. از این رو سیاست های علمی و تحقیقاتی ایران باید حضور در این کشورها را با جهت گیری های مناسب که به روابط سیاسی و اقتصادی موجود بین ایران و کشورهای عربی بر می گردد، مدنظر قرار دهد. 

مهراد گفت: عقد تفاهم نامه در سطح وزارتین علوم و بهداشت نافذتر است و دانشگاه های جامع و صنعتی نیز باید پیشقدم بوده و خود را برای بعد از رفع تحریم ها آماده کنند. روش های مختلفی برای جلب همکاری دانشگاه های کشورهای عربی وجود دارد، نخستین و مهمترین عامل معرفی فرهنگی و دینی است که مشترکات زیادی را در بین کشورهای اسلامی موجب شده است. افزون بر آن، ایران در بسیاری از رشته ها به ویژه در رشته های فناوری های نوین صاحبنظر بوده و از اقتدار علمی کافی برخوردار است.

وی با اشاره به مجموعه ای از عوامل موثر در جذب دانشجویان خارجی از کشورهای عربی گفت: ایجاد رقابت در شهریه دانشجویی و حتی استفاده از خوابگاه های ارزان قیمت، استانداردسازی آزمایشگاه ها در رشته های پزشکی، فنی و علوم پایه، استفاده از زبان انگلیسی در تدریس و تحقیق، افزایش پهنای باند مورد استفاده در دانشگاهها جهت برخورداری از اینترنت با سرعت زیاد و استفاده از پایگاه های علمی، انجام تبلیغات مناسب با شفافیت و وضوح بیشتر، توجه بیشتر به خوابگاه ها از نظر زیبایی، آسایش و راحتی و تامین غذاهای مناسب و با کیفیت بخشی از این عوامل است. 

این استاد علم اطلاعات و دانش شناسی اظهار داشت: برگزاری تورهای تابستانی برای مدیران آموزشی، پژوهشی، روابط عمومی ها و دفاتر همکاری های بین المللی کشورهای عربی، استفاده موثر از ظرفیت های وزارت امور خارجه ایران در معرفی دانشگاه های ایران، استفاده از ملاقات ها و جذب مقامات علمی و فرهنگی کشورهای عربی، تشکیل نمایشگاه های دانشگاهی در ایران و کشورهای عربی با برنامه ریزی دقیق و موثر، شرکت در همایش های رتبه بندی که گاه به گاه از سوی نظام های بین المللی در کشورهای عربی برگزار می شود نیز از دیگر عوامل موثری است که می تواند با نفوذ و اثربخشی خود در توسعه تعداد دانشجویان خارجی موثر باشد.

وی گفت: آمارهای مربوط به تعداد دانشجویان خارجی چندان مطلوب نیست. در دولت های قبلی از ۱۲ هزار دانشجوی غیر ایرانی (بورسیه و غیر بورسیه) شاغل به تحصیل در دانشگاه های کشور خبر منتشر شده است و گفته شده است که تا پایان برنامه پنجم توسعه این رقم به ۲۵ هزار دانشجو افزایش خواهد یافت. همچنین در آخرین خبری که از سوی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شده است، سهم دانشجویان خارجی از کل جمعیت دانشجویی که به مرز ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است، نیم درصد گزارش شده است.