آموزش‌محور شویم یا پایان‌نامه بنویسیم؟!

به گزارش وبسایت مقاله نویسی isi20 به نقل از «فرهیختگان آنلاین»،  موضوع حذف پایان‌نامه از مقطع کارشناسی‌ارشد از سال 1388 و با صحبت‌های محمد حسینی، معاون وزیر وقت در وزارت علوم مبنی‌بر اینکه قرار است برخی دانشگاه‌ها، شیوه جدیدی را بیازمایند که در آن «آموزش» محور قرار می‌گیرد و پایان‌نامه خودبه‌خود از گردونه کار خارج می‌شود، بر سر زبان‌ها افتاد؛ هر چند که این موضوع از آن زمان تاکنون هیچ‌گاه به‌طور کامل اجرایی نشده، ولی صحبت‌های چندی پیش مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم باعث شد تا دوباره دانشجویان دانشگاه‌های مختلف که در این مقطع تحصیل می‌کنند، برای فهمیدن وضعیت نهایی برای ارائه یا عدم ارائه پایان‌نامه به تکاپو بیفتند؛ از این رو در گزارش ذیل نگاهی به قوانین آموزشی در دانشگاه‌های مختلف انداخته‌ایم.

 دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، ملزم به ارائه پایان‌نامه

در دانشگاه آزاد اسلامی باید در ابتدا به صحبت‌های مرتضی موسی‌خانی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کنیم که در اردیبهشت امسال درباره حذف پایان‌نامه از مقطع کارشناسی‌ارشد گفته بود: «این بخشنامه که در زمینه ورودی‌های ۹۵ است، الزامی نبوده و کاملا اختیاری است. حذف پایان‌نامه با درخواست خود دانشجو صورت می‌گیرد و شورای آموزشی گروه باید این درخواست را بپذیرد و شورای دانشکده باید آن را تایید کند. البته این موضوع در همه گروه‌های آموزشی امکان اجرا ندارد.»

اما علیرضا رهایی، معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی نیز درباره حذف پایان‌نامه‌ها از مقطع کارشناسی‌ارشد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «امکان حذف پایان‌نامه به‌طور کلی وجود ندارد و بحث جایگزینی آن به صورت موردی با واحد درسی مطرح است.»

او ادامه داد: «اولین جلسه شورای برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد اسلامی سه‌شنبه هفته جاری با حضور ریاست دانشگاه و روسای گروه‌های برنامه‌ریزی و همچنین افراد صاحب‌نظر برگزار می‌شود و قرار است در این جلسه بحث جایگزینی موردی پایان‌نامه با واحدهای درسی به‌عنوان یکی از موارد این جلسه مورد بررسی قرار بگیرد.»

معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار داشت: «حذف کلی یا موردی پایان‌نامه و جایگزین آن با واحدهای درسی در جلسه پیش رو مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نتیجه آن نیز طبیعتا اعلام می‌شود.»

با توجه به این صحبت‌ها و آیین‌نامه آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی، نظام آموزشی یک نظام پژوهش‌محور است؛ چراکه براساس آیین‌نامه آموزشی مقطع کارشناسی‌ارشد ناپیوسته این دانشگاه، ملاک دانش‌آموختگی، داشتن میانگین کل حداقل ۱۴ براساس واحدهای گذرانده آموزشی، دفاع از پایان‌نامه و کسب حداقل نمره ۱۴ از پایان‌نامه است.

همچنین تعداد واحدهای درسی در دوره کارشناسی‌ارشد حداقل ۲۸ و حداکثر ۳۲ واحد است که از این تعداد در شیوه آموزشی – پژوهشی ۶ واحد مربوط به پایان‌نامه و مابقی به صورت واحدهای آموزشی خواهد بود و براساس ماده 21 این آیین‌نامه، دانشجو موظف است قبل از شروع نیمسال سوم تحصیلی، موضوع پایان‌نامه خود را با نظر استاد راهنما و تایید گروه آموزشی انتخاب کند.

 دانشگاه پیام‌نور؛ دانشگاهی آموزش‌محور

آیین‌نامه آموزشی مقطع کارشناسی‌ارشد ناپیوسته دانشگاه پیام نور بر آموزش‌محور بودن دانشجویان تاکید دارد؛ چراکه در شیوه آموزشی این دانشگاه، معادل تعداد واحد پایان‌نامه، واحدهای دروس نظری تعیین‌شده توسط شورای تخصصی گروه ارائه می‌شود و یکی از این دروس الزاما درس سمینار (تحقیق و تتبع نظری) یا ارزش دو واحد نظری است.

با این حال اگر شورای‌عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت، دروس جایگزین پایان‌نامه را در سرفصل مصوب مشخص کند، این دروس باید جایگزین پایان‌نامه شود.

 وضعیت دانشگاه‌های علوم پزشکی

وزارت بهداشت نیز برای دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد ناپیوسته، گذراندن پایان‌نامه را در نظر گرفته است و براساس آیین‌نامه آموزشی این وزارتخانه تعداد واحدهای پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، برای همه رشته‌ها مطابق برنامه‌های مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی بین چهار تا 10 واحد درسی است.

آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی‌ارشد ناپیوسته وزارت بهداشت نیز بر پژوهش بودن آموزش تاکید دارد؛ چراکه براساس ماده 19 این آیین‌نامه تهیه پایان‌نامه بخشی از دوره کارشناسی‌ارشد است که طی آن دانشجو موظف خواهد شد در یکی از زمینه‌های مربوط به رشته تحصیلی خود زیر نظر استاد راهنما به تحقیق و تتبع بپردازد.

در ماده 20 این آیین‌نامه نیز آمده است: «دانشجو موظف است پس از پایان نیمسال اول و قبل از شروع نیمسال دوم و سوم تحصیلی موضوع پایان‌نامه خود را با نظر استاد راهنما مشخص و به تصویب شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده برساند و میانگین کل نمرات دانشجو در پایان دوره نباید از 14 کمتر باشد، در غیر این صورت از دریافت مدرک کارشناسی‌ارشد محروم می‌شود.»

  تفاوت در دانشجویان وزارت علومی

البته شیوه آموزش در آیین‌نامه آموزشی وزارت علوم کمی متفاوت است، چراکه در این وزارتخانه هر دو شیوه یعنی آموزش‌محور و پژوهش‌محور در نظر گرفته شده است. مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم نیز در این‌باره در مصاحبه‌ای گفته بود: «ماده ۲۵ آیین‌نامه آموزشی وزارت علوم تاکید می‌کند تنها در شرایط خاص و استثنایی دانشجویان می‌توانند با موافقت و تایید دانشگاه و مراجع قانونی به جای ارائه پایان‌نامه واحد درسی بگذرانند؛ بنابراین اینکه پایان‌نامه به‌طور کلی از دوره کارشناسی‌ارشد حذف شود، به هیچ‌عنوان امکان‌پذیر نیست.»

وی ادامه داد: «وزارت علوم به هیچ‌عنوان برنامه‌ای برای حذف پایان‌نامه از مقطع کارشناسی‌ارشد ندارد و دانشجویانی که به دوره‌های آموزشی - پژوهشی مقطع کارشناسی‌ارشد ورود پیدا کنند، باید پایان‌نامه ارائه دهند. نظام آموزش عالی در مقطع آموزشی - پژوهشی کارشناسی‌ارشد براساس پایان‌نامه تعریف شده است و به هیچ‌عنوان در آینده نیز دنبال حذف آن در دانشگاه‌ها نیستیم.»

از سوی دیگر براساس آیین‌نامه آموزشی وزارت علوم تعداد واحدهای درسی در دوره کارشناسی‌ارشد حداقل 28 و حداکثر 32 واحد است که از این تعداد در شیوه آموزشی - پژوهشی چهار تا 6 واحد مربوط به پایان‌نامه و مابقی به صورت واحدهای آموزشی است. همچنین ملاک دانش‌آموختگی در دانشگاه‌های تابعه وزارت علوم داشتن میانگین کل حداقل 14 واحد براساس واحدهای گذرانده آموزشی و دفاع از پایان‌نامه است و تاریخ دانش‌آموختگی دانشجویان روز دفاع قابل‌قبول از پایان‌نامه در شیوه آموزشی - پژوهشی یا زمان ثبت آخرین نمره در شیوه آموزشی در نظر گرفته شده است. با تمامی این تفاصیل می‌توان عنوان کرد که انتخاب پژوهشی یا آموزشی بودن دوران تحصیل دانشجویان در مقطع کارشناسی‌ارشد ناپیوسته برعهده خود دانشگاه‌ها است؛ چراکه پیش از این نیز سیدضیاء هاشمی، سرپرست وقت وزارت علوم عنوان کرده بود که اگر کسی بخواهد به جای پایان‌نامه‌ها از دوره‌های آموزشی و واحدهای پژوهشی استفاده کند، این مساله منوط به اختیارات و تصمیم‌گیری دانشگاه‌ها است.