ضرورت ثبت پایان‌نامه‌ها در ایرانداک/امکان ارزیابی همخوانی پژوهش‌ها با سیاست‌های کلی علمی کشور
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه در حال حاضر گزارش‌های ما فاقد داده‌های کامل هستند، گفت: اگر همه پیشنهاده‌ها در ایرانداک ثبت شوند، می‌توان میزان تناسب پژوهش در پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را با سیاست‌های کلی علم و فناوری، نقشه جامع علمی کشور و اقتصاد مقاومتی سنجید.
دکتر سیروس علیدوستی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره سامانه‌های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، با بیان اینکه بیش از 30 سامانه در حوزه‌های گوناگون در ایرانداک وجود دارد، اظهار کرد: برخی از سامانه‌های پژوهشگاه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی است؛ به گونه‌ای که دانشجویان این مقاطع در سه مرحله تصویب موضوع، پیش و پس از تصویب پیشنهاده و پیش و پس از دفاع از پایان‌نامه و رساله با این سامانه‌ها سروکار دارند.
رئیس پژوهشگاه علوم وفناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) افزود: سامانه نخست «سامانه پیشینه پژوهش» است که دانشجویان پیش از تصویب پیشنهاده خود، موضوع و کلیدواژه‌های پیشنهادی خود را وارد سامانه می‌کنند و کارشناسان ایرانداک با جست‌وجوی «سامانه گنج»، پیشینه نزدیک به موضوع را به دانشجو و دانشگاه مربوطه ارائه می‌کنند. به این ترتیب هم از کار تکراری پیشگیری می‌شود و بهره‌وری ملی افزایش می‌یابد و هم اینکه از بدرفتاری‌های ناآگاهانه و ناخواسته هم جلوگیری می‌شود.
وی ادامه داد: سامانه دیگر «سامانه عرضه و تقاضای پژوهش» (ساعت) است که پیوندگاهی برای عرضه و تقاضای پژوهش محسوب می‌شود که در این سامانه، سازمان‌ها نیازهای پژوهشی و حمایت‌های خود را از پژوهش‌ها اعلام می‌کنند و دانشجویان نیز می‌توانند موضوع پایان‌نامه و رساله خود را از میان این نیازها برگزینند. از سوی دیگر دانشجویان نیز پیشنهاده خود را در آن عرضه می‌کنند و سازمان‌های متقاضی می‌توانند از کار دانشجویان استفاده کنند.
علیدوستی به «سامانه همانندجو» نیز اشاره کرد و گفت: بر پایه آیین‌نامه‌ای که در آذر ماه سال گذشته از سوی وزیر علوم، تحقیقات وفناوری ابلاغ شد، اطلاعات پیشنهاده و پایان‌نامه و رساله پیش از تصویب باید در سامانه همانندجو همانندیابی شود و سپس در فرآیند تصویب قرار گیرد. اگر دانشگاه و هیات داوران تشخیص دهند که میزان و چگونگی همانندی پیشنهاده یا پایان‌نامه و رساله با آنچه در پایگاه‌های اطلاعات ایرانداک است، اشکالی ندارد، این مدارک برای ادامه کار تصویب می‌شوند.
وی با بیان اینکه متن کامل پیشنهاده و پایان‌نامه و رساله داوری و تصویب شده در «سامانه ملی ثبت پایان‌نامه، رساله و پیشنهاده» (ثبت) ایرانداک ثبت می‌شود، تصریح کرد: هنگامی که متن کامل این مدارک ثبت شد، اطلاعات کتاب‌شناختی آنها بی‌درنگ و متن کامل آنها نیز پس از مدتی که در آیین‌نامه یادشده آمده است، در دسترس همگان قرار می‌گیرند.
رئیس ایرانداک افزود: وزیر علوم ثبت مدارک سه سال گذشته همه دانشگاههای زیر نظر این وزارت‌خانه را در سامانه ثبت خواستار شده است.
وی در ادامه به سایر سامانه‌های پژوهشگاه اشاره کرد و گفت: سامانه دیگر به نام «شیوه‌نامه ایران» در ایرانداک موجود است که راهنمای استناد به منابع انگلیسی و فارسی محسوب می‌شود.
علیدوستی با اشاره به «سامانه پژوهش‌کار» (راهنمای پژوهش و پژوهشگران) افزود: این سامانه به پژوهشگران در انجام پژوهش، داوری پژوهش، راهنمای پژوهش، نشر پژوهش و تجاری‌سازی پژوهش کمک می‌کند.
وی ادامه داد: «سامانه دروازه اطلاعات علمی، پژوهشی و فناورانه ایران» (در) دانشجویان را برای استفاده از منابع اطلاعات فارسی کنترل کیفیت شده که در ایران به صورت پایگاه اطلاعات وجود دارند، راهنمایی می‌کند.
وی اظهار کرد: همچنین «سامانه راهنمای نگارش پایان‌نامه و رساله»، فرمت استاندارد و واحدی را به دانشجویان معرفی می‌کند که استفاده از این سامانه برای نگارش پایان‌نامه و رساله هم کار دانشجویان و دانشگاه‌ها و هم کار پردازش اطلاعات آنها را در ایرانداک راحت‌تر می‌کند.
به گفته رئیس ایرانداک، «کانون درستی و اخلاق پژوهش ایران» (کیان) به پرهیز از بدرفتاری علمی کمک می‌کند.
سنجش میزان همخوانی پژوهش‌ها با سیاست‌های کلی علمی کشور
علیدوستی با بیان اینکه ثبت مدارک در یک کانون مزیت‌های بی‌شمار دارد، اظهار کرد: اگر همه پیشنهاده‌ها در ایرانداک ثبت شوند، می‌توان با بررسی آنها روند چند سال آینده پژوهش نزدیک به 800 هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی و عملکرد 70 هزار عضو هیات علمی را پیش‌بینی کرد.
وی افزود: از سویی دیگر می‌توان میزان تناسب پژوهش در پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را با سیاست‌های کلی علم و فناوری، نقشه جامع علمی کشور و اقتصاد مقاومتی نیز سنجید.
علیدوستی تاکید کرد: اما در حال حاضر به دلیل اینکه گزارش‌های ما فاقد داده‌های کامل هستند و شماری از دانشگاه‌ها به‌ویژه برخی دانشگاههای بزرگ تمایلی به ثبت مدارک خود در سامانه ندارند، از این رو نمی‌توانیم میزان همخوانی پژوهش‌ها را با سیاست‌های کلی علمی کشور بررسی کنیم.
رئیس ایرانداک در ادامه با بیان اینکه برای تشخیص کاربردی بودن پژوهش، دو جنبه مدنظر قرار دارد، گفت: دو عنصر سازمان و کاربر باید تمامیت داشته باشند و یافته پژوهشگر نیز باید قابلیت داشته باشد. بسیاری از کارهای دانشجویان قابلیت برای کابرد را دارد، اما از آن طرف سازمانی که بخواهد این یافته را به کار گیرد، دچار ضعف است.
وی تصریح کرد: مساله دیگر شکاف بین سازمان‌های کشور از جهت سطح دانش و فناروی و دانشگاههای کشور از جهت سطح پژوهشی است.
علیدوستی ادامه داد: رساله دکتری باید دارای نوآوری با سطح بالا باشد، به گونه‌ای که به جهان علم چیزی را اضافه کرده و در مرز دانش کار کند.
رئیس ایرانداک تاکید کرد: مقداری باید انتظار را کاهش دهیم و برنامه‌ریزی کنیم تا در طول دوره زمانی مشخص، به اهداف برسیم.
