به گزارش وبسایت مقاله نویسی ISI20 به نقل از مهر، رضا منصوری، فیزیکدان و استاد دانشگاه شریف در روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی، مهمان بخش «دانشمندان چه می کنند» برنامه تلویزیونی چرخ بود.

رضا منصوری در این برنامه گفت: ببینید ابوریحان بیرونی قهرمان ما نیست، ابوریحان بیرونی یک شخصیت بزرگ در طول تاریخ بشر است. به خاطر کارهایی که کرده و کارهایش اثرگذار بوده است و در مقایسه با افراد بزرگ دیگر مقایسه می شود. ابوریحان بنیانگذار کار تجربی در سطح جهانی است. یکی از کسانی است که در جهان این کار را کرده است. ما شاید این را به ابن سینا نتوانیم نسبت دهیم، ولی قطعا به ابوریحان می توانیم نسبت بدهیم.

هیچ یک از قهرمانان نقشی در توسعه علمی نداشتند

منصوری ادامه داد: بنابراین من دو مشکل در این قضیه می بینم. یکی اینکه من مطمئنم ما به قهرمان نیاز نداریم؛ زیرا کشور ما رشد بسیار خوب علمی در ۳۵-۳۰ سال گذشته کرده، بدون اینکه قهرمان داشته باشد. هیچ یک از قهرمانانی که این روزها متاسفانه در رسانه ها به عنوان قهرمانانی که مثلا در صد سال گذشته  در ایران مطرح می شوند، نقشی در توسعه علمی بعد از انقلاب نداشته اند. ما احتیاجی به قهرمان نداریم، ما رشد علمی کردیم بدون اینکه قهرمان داشته باشیم.

وای بر ملتی که به قهرمان نیاز دارد

این پژوهشگر ضمن تاکید بر کار گروهی علمی در عصر حاضر، اضافه کرد: چیزی که عصاره مدرنیت و تجلی‌اش در علم جدید است، این است که  مجموعه ای با هم کار می کنند. یک جماعتی که اسمش اجتماع علمی می شود. عده زیادی در اینجا درگیرند و دارند کار می کنند، بدون اینکه قهرمان باشند، من باز تکرار می کنم وای بر ملتی که به قهرمان نیاز دارد.

منصوری در بخش دیگری از سخنان خود پیامدهای منفی قهرمان سازی را برشمرده و با اشاره به اهمیت المپیادهای علمی، عنوان کرد: برای اینکه قهرمان درست کنیم، باید چیزهایی به آن قهرمان نسبت دهیم. آن چیزی که نسبت می دهیم را جوان های ما واقعی تلقی می کنند و خیال می کنند علم یعنی همین ویژگی ها؛ در حیطه فوتبال یا کشتی ما اشتباه نمی کنیم، چون بالاخره باید بروند جایی مثل المپیک امتحان بدهند و در مسابقات برنده یا بازنده می شوند.

وی افزود: ولی در علم ما اجازه مقایسه نمی دهیم، بنابراین در یک خلاء زندگی می کنیم، ویژگی هایی را نسبت می دهیم به کسانی که وانمود می کنیم قهرمان هستند، ویژگی هایی که جوانان و بچه های ما در دبیرستان و دانشگاه خیال می کنند این ویژگی ها، ویژگی علم است، ولی دیر یا زود متوجه می شوند این اشتباه است و تمام آن ساختار حباب شکلی که ما درست کرده ایم نسبت به قهرمان می شکند و فرو می ریزد  و به همین دلیل جوانان اعتمادی به کشور نمی کنند.

وی افزود: دقت کنید ما حدود بیست و پنج سال است در انواع و اقسام المپیادها شرکت می کنیم. چه ثمره علمی برای ما داشته؟ آیا اگر ما الان از رشد علمی ایران صحبت می کنیم هیچ وقت در هیچ جای دنیا و یا در داخل کشور از این تعداد برندگان مدال های المپیاد صحبت می کنیم که موجب رشد علمی ایران شده اند؟ این موضوع در هیچ شاخص علمی وارد نمی شود.

وی ادامه داد: اگر ما رتبه بندی دانشگاه ها را در دنیا نگاه کنیم، هیچ وقت این شاخص باعث بالا رفتن رتبه نمی شود اما نگاه می شود که چه تعداد اختراع از آن دانشگاه بیرون می آید، چه تعداد برنده جایزه نوبل درآن دانشگاه وجود دارد و ... ما چه زمانی می خواهیم عاقل شویم که از یک طرف دوست داریم در رده بندی بالا باشیم، از یک طرف دوست داریم قهرمان شویم، از یک طرف قهرمان کاذب ایجاد کنیم، از آن طرف از رشد علمی در دانشگاه های دیگر صحبت کنیم، اینها با هم جور در نمی آید.

استاد دانشگاه صنعتی شریف افزود: قطعا کسانی که این کار را می کنند به رشد علمی کشور ضرر می زنند. من باز تکرار می کنم رشد علمی ما در این ۳۵ سال بعد از انقلاب بی نظیر است، این را همه می دانیم، ولی رشد علمی فقط به خاطر تعداد مقالاتی که اینها چاپ می کنند نیست، این یکی از شاخص ها است.

علاقه به همکاری علمی با ایران بعد از برجام

 منصوری با بیان اینکه به خصوص پس از برجام، کشورهای جهان بیش از پیش علاقه مند به انجام کار علمی با ایران هستند، به لزوم حفظ سرمایه نیروی انسانی علمی در ایران تاکید کرد و گفت: چرا اکنون اکثر دانشگاه های مهم دنیا، چه در شرق چه در غرب، علاقه‌مندند که جوانان ما بروند آنجا کار کنند. علاقه دارند به خصوص بعد از برجام با ایران کار علمی انجام دهند. برای اینکه می دانند نیروی جوانی که ما اینجا داریم، مستعد است.

ایران با قهرمان سازی درست نمی شود

وی ادامه داد: ولی چرا اینها در ایران نمی مانند کار کنند، اکثر اینها نمی مانند و تعداد کمی باقی می مانند. چرا ما هنوز این توانایی را پیدا نکرده ایم که این جوان را در داخل کشور رشد دهیم. این مشکلاتی است که ما داریم، در عین اینکه رشد علمی خوبی کرده ایم. ولی ایران با قهرمان سازی درست نمی شود. کافی است نگاه کنیم در این سالهای بعد از انقلاب جوان هایی که ایران را ترک کردند، حالا چه با ایران همکاری کنند و چه نکنند، به قهرمانانی که در ایران ساخته شده اند، چطور نگاه می کنند.

عزم ملی برای توسعه علمی وجود ندارد

این فیزیکدان ضمن تاکید بر وجود میل برای توسعه علمی، افزود: این میل وجود دارد، ولی میل غیر از عزم است. متاسفانه عزم ملی برای توسعه وجود ندارد. میل و علاقه بله، ولی خیال می کنیم این میل و علاقه کافی است، بنابراین ما علاقه مندیم که ایران رشد علمی کند، ولی همه چیز را رها می کنیم.

وی با اشاره به تذکرهای مؤکد رهبر انقلاب در این زمینه، اضافه کرد: این تذکر وجود دارد، ولی به اجرا نگاه کنیم، آیا اجرا مبتنی بر این تذکرات است؟ در چند سال گذشته رهبری دو تاکید بسیار شدید داشتند، یکی درباره زبان فارسی و زبان علم، یکی در مورد رشد علمی کشور و اینکه تا سه درصد از تولید ناخالص ملی صرف تحقیقات شود و این اولین بار هم نیست، در ۲۵ سال گذشته، در پنج برنامه پنج ساله ما از دو دهم درصد تولید ناخالص ملی در سال ۶۵، به ۳۵ صدم درصد از تولید ناخالص ملی رسیده ایم، اصلا رشدی نداشتیم.

وی یادآوری کرد: بنابراین، تذکر هست ولی اجرا نیست، اجرا وجود ندارد و هیچ وقت فکر نمی کنیم چرا ما در اجرا موفق نبودیم؟ در پنج برنامه پنج ساله جمهوری اسلامی ایران، چرا ما مرتب این درصد را بالا گرفتیم، ولی سقوط کردیم. هیچ وقت سوال نشده است.

منصوری گفت: باید عزم ملی داشت، میل هست. اگر کشوری در این کار جدی باشد که متاسفانه ما نیستیم و نبودیم، یک سال که قانون اجرا نشود، سال دوم همه باید مواخذه شوند، ما ۲۵ سال است انواع و اقسام مسئولان کشوری داشته ایم هیچ کدام اجرا نکردند، هیچ وقت هیچکس مواخذه نشده، چرا؟ من می گویم عزمی وجود ندارد.  

وی افزود: چیزی که من به صراحت می توانم بگویم این است که هزینه ای که کشور برای علم و پژوهشش می کند، نشان می دهد که عزم این کار را دارد یا ندارد. ما باید بالاخره در جمهوری اسلامی بپذیریم که می خواهیم یا نمی خواهیم و همه کمک کنیم این اتفاق بیفتد و آرام رشد کند و خیال نکنیم که علم کشور فقط با تجاری سازی حل می شود. دقت کنید علم حیطه خیلی گسترده ای است، باید ما بتوانیم تمام مولفه هایش را آرام آرام رشد دهیم، نه اینکه فقط یک تکه را ببینیم، بخش دیگر را نبینیم و دنبال قهرمان سازی نباشیم.