دکتر جعفر مهراد - استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار مهر، در تشریح وضعیت علمی ایران در سال ۹۳ گفت: علم و نوآوری در ایران از زمانی آغاز شده است که انسان ها در فلات ایران سکنی گزیدند. ایرانیان از روزگاران کهن رهبران کشفیات علمی و نوآوری بوده اند که ایران را به یکی از چهار تمدن بزرگ آن دوران (ایران، چین، مصر و یونان) مبدل کردند.

وی افزود: در سراسر تاریخ، دانشمندان ایرانی به پیشرفت علم کمک کرده اند و بنیاد بسیاری از علوم نجوم، شیمی، طب و مهندسی به وسیله ایرانیان پایه گذاری شده است. بسیاری از کارهای بزرگ و موفقیت ایرانیان شگفت انگیز است. مشارکت ایرانیان در توسعه علوم و فناوری به کارهای بزرگ در روزگاران گذشته محدود نمی شود و حتی در خلال قرون وسطی و تمدن اسلامی، بسیاری از دانشمندان مسلمان که سهم مهمی در توسعه علم و فناوری دارند، در ایران فعالیت علمی داشتند.

مهراد یادآور شد: اما، تنها نباید به تاریخ گذشته افتخار کرد، بلکه لازم است حال و آینده خود را نیز بسازیم که ایران شایسته آن است. علم و فناوری اکنون تاثیر متوسط رو به بالایی بر حیات اجتماعی و اقتصادی ایران دارد. دانشمندان ایران که روزگاری علم و نوآوری گذشته را رهبری کرده اند، اکنون در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی با توجه به اسناد بالادستی، می کوشند جایگاه علمی کشور را در بین سایر کشورهای جهان در یک سطح برتر نگه دارند.

رتبه ۷ فناوری نانو دنیا در اختیار ایران

وی اضافه کرد: اکنون در حدود ۴.۶ میلیون نفر در دانشگاه های ایران تحصیل می کنند. در حدود ۱۲ درصد از این دانشجویان را دانشجویان تحصیلات تکمیلی تشکیل می دهند. در حدود ۷۰ هزار عضو هیات علمی نیز در مجموع دانشگاه های دولتی و غیر دولتی تدریس و تحقیق می کنند.،

استاد دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه توانایی علمی ایران در سال های اخیر توازن رتبه علمی دانشگاه های جهان را بهم زده است، افزود: ایران در فناوری های نوین قدرتمندانه عمل می کند و تنها در فناوری نانو ، ایران بعد از کشورهای چین، آمریکا، هندوستان، کره جنوبی، آلمان و ژاپن رتبه ۷ تولید علم جهان را در اختیار دارد. اگر رتبه ایران در تولید علم فناوری نانو را با ترکیه مقایسه کنیم درمی یابیم که در این حوزه ایران چقدر پیشرفت علمی کرده است. رتبه ترکیه در این حوزه در بین کشورهای جهان ۲۱ است. کشورهای اسلامی مانند مالزی، مصر، تونس، الجزایر، عراق، مراکش و حتی اندونزی پرجمعیت ترین کشور اسلامی نیز رتبه های بسیار پایین تری از جمهوری اسلامی ایران کسب کرده اند. رتبه اندونزی ۵۹ است.

ثبت ۲۳۸۹۸۲ مدرک در سال ۲۰۱۴ برای تولید علم ایران

وی گفت: ایران در حوزه فناوری های نوین مانند هوا فضا، سلول های بنیادی و فناوری نانو از زیرساخت های پیشرفته و از نیروی انسانی خبره برخوردار است. در این حوزه ها تعاملات موثر و سازنده ملی و بین المللی داریم و ظرفیت های رقابت جویی ایران در این حوزه ها بر سطح جهان قابل توجه است.

مهراد با اشاره به وضعیت تولید علم ایران در حوزه مقالات به ثبت رسیده در ISI گفت: در طول سال های گذشته جنبش تولید علم در ایران که در قالب مقاله های پژوهشی سنجیده می شود همچنان جایگاه برتری را در بین کشورهای جهان به ارمغان آورده است. در ابتدا، میزان تولیدات علمی ایران بسیار اندک بود. اما اکنون شرایط فرق کرده و طبق آمارهای پایگاه استنادی ISI کل تولید علم ایران که در این پایگاه به ثبت رسیده است ۲۳۸۹۸۲ مدرک است که از این تعداد ۱۸۴۴۰۵ مورد به مقالات علمی اختصاص دارد.

وی خاطرنشان کرد: در ماه های نخست سال ۲۰۱۵ تعداد تولیدات علمی ایران ۳۷۰۶ مدرک است که در این بین تعداد ۳۵۲۹ مورد آن به شکل مقاله علمی منتشر شده است.

آمار تولیدات علمی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴

دانشگاه تربیت مدرس رتبه اول تولید علم در ایران

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی یادآور شد: دانشگاه تربیت مدرس با ۳۱ هزار و ۸۳۱ مدرک رتبه اول تولید علم را به خود اختصاص داده است. دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، علوم پزشکی تهران و صنعتی شریف به ترتیب با تولید ۲۴۰۲۲ مدرک، ۱۹۷۶۱ مدرک، ۱۹۴۴۵ مدرک و ۱۴۴۷۴ مدرک رتبه های دوم تا پنجم در اختیار دارند. همچنین رتبه های ششم تا دهم به ترتیب در اختیار دانشگاه آزاد اسلامی کرج با ۱۳۹۳۱ مدرک، صنعتی امیرکبیر ۱۲۸۸۹ مدرک، صنعنی اصفهان ۱۲۴۳۹ مرردک، علوم پزشکی شهید بهشتی با ۱۲۲۶۸ مدرک و شیراز ۹۳۳۲ مدرک است.

حضور ۱۰ دانشمند ایرانی پراستناد در میان ۳۲۰۰ دانشمند ISI

وی با اشاره به انتشار فهرست دانشمندان برتر دنیا از سوی ISI و حضور ایرانیان در این جمع گفت: در سال ۲۰۱۴ میلادی فهرست اسامی ۳ هزار و ۲۱۵ دانشمند از سوی ISI به عنوان پژوهشگران پر استناد معرفی شد که در این فهرست نام ۱۰ دانمشند پر استناد ایران مشاهده می شود.

استاد دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد: در حدود ۵۵ درصد از پژوهشگران پر استناد جهان در اختیار دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی آمریکاست. با وجود این حضور ۱۰ دانشمند پر استناد در میان ۳ هزار و ۱۲۵ دانشمند جهان، نام دانشگاه های تهران، علوم پزشکی تهران، صنعتی امیرکبیر، آزاد اسلامی، بین المللی امام خمینی (ره)، سمنان، یاسوج و نوشیروانی بابل را برجسته تر می سازد. در فهرست ISI ، تعداد دانشمندان پر استناد ترکیه نیز برابر با جمهوری اسلامی ایران است. 

مهراد خاطرنشان کرد: بررسی وضعیت علمی ایران در سال ۹۳ نوید بخش رشد علمی در حوزه های مختلف است و امید است که این روند رو به رشد در سال ۹۴ نیز ادامه یابد.